1. Kosa
kata bahasa Jawa
Kosa
kata bahasa Jawa yang anggotanya 1
a.
Kata Benda
Ngoko
|
Krama
|
Krama Inggil
|
Arti
|
Aji-aji
|
Aji-aji
|
Aji-aji
|
Azimat
|
Amben
|
Amben
|
Amben
|
Tempat tidur
|
Alu
|
Alu
|
Alu
|
Alu
|
Andhuk
|
Andhuk
|
Andhuk
|
Handhuk
|
Anggur
|
Anggur
|
Anggur
|
Anggur
|
Apel
|
Apel
|
Apel
|
Apel
|
Arit
|
Arit
|
Arit
|
Sabit
|
Asem
|
Asem
|
Asem
|
Asem
|
Babi
|
Babi
|
Babi
|
Babi
|
Badhak
|
Badhak
|
Badhak
|
Badhak
|
Bajing
|
Bajing
|
Bajing
|
Bajing
|
Banyak
|
Banyak
|
Banyak
|
Banyak
|
Bantal
|
Bantal
|
Bantal
|
Bantal
|
Bantheng
|
Bantheng
|
Bantheng
|
Bantheng
|
Basa
|
Basa
|
Basa
|
Bahasa
|
Bawang
|
Bawang
|
Bawang
|
Bawang
|
Bawang
|
Bawang
|
Bawang
|
Bawang
|
Bebek
|
Bebek
|
Bebek
|
Bebek
|
Bruang
|
Bruang
|
Bruang
|
Bruang
|
Beruk
|
Beruk
|
Beruk
|
Sejenis kera
|
Biawak
|
Biawak
|
Biawak
|
Biawak
|
Blimbing
|
Blimbing
|
Blimbing
|
Blimbing
|
Cacing
|
Cacing
|
Cacing
|
Cacing
|
Cagak
|
Cagak
|
Cagak
|
Tiang
|
Cangkir
|
Cangkir
|
Cangkir
|
Cangkir
|
Cecak
|
Cecak
|
Cecak
|
Cecak
|
Cemara
|
Cemara
|
Cemara
|
Cemara
|
Cendhela
|
Cendhela
|
Cendhela
|
Jendela
|
Cendhak
|
Cendhak
|
Cendhak
|
Pendek
|
Cendhek
|
Cendhek
|
Cendhek
|
Pendek
|
Celana
|
Celana
|
Celana
|
Celana
|
Cerme
|
Crème
|
Crème
|
Crème
|
Cethok
|
Cethok
|
Cethok
|
Cethok
|
Coro
|
Coro
|
Coro
|
Kecoak
|
Clurit
|
Clurit
|
Clurit
|
Clurit
|
Dhadha
|
Dhadha
|
Dhadha
|
Dada
|
Dhondhong
|
Dhondhong
|
Dhondhong
|
Dondong
|
Dhapur
|
Dhapur
|
Dhapur
|
Dapur
|
Dhasi
|
Dhasi
|
Dhasi
|
Dasi
|
Dhingklik
|
Dhingklik
|
Dhingklik
|
Kursi
|
Dhuku
|
Dhuku
|
Dhuku
|
Duku
|
Degan
|
Degan
|
Degan
|
Degan
|
Derkuku
|
Derkuku
|
Derkuku
|
Burung derkuku
|
Driji
|
Driji
|
Driji
|
Jari
|
Emper
|
Emper
|
Emper
|
Halaman
|
Enthong
|
Enthong
|
Enthong
|
Centong
|
Epek-epek
|
Epek-epek
|
Epek-epek
|
Telapak tangan
|
Gagak
|
Gagak
|
Gagak
|
Gagak
|
b.
Kata Kerja
Ngoko
|
Krama/Krama
Inggil
|
Arti
|
Adang
|
Adang
|
Memasak
nasi
|
Macul
|
Macul
|
Macul
|
Marut
|
Marut
|
Marut
|
Milih
|
Milih
|
Memilih
|
Mulih
|
Mulih
|
Pulang
|
Nugel
|
Nugel
|
Mematahkan
|
Ngangsu
|
Ngangsu
|
Mengambil
air
|
Ngarit
|
Ngarit
|
Menyabit
|
Ngecet
|
Ngecet
|
Mengecet
|
Ngliwet
|
Ngliwet
|
Memasak
nasi
|
c.
Kata Sifat
Ngoko
|
Krama/Krama
Inggil
|
Arti
|
Aji
|
Aji
|
Berharga
|
Aleman
|
Aleman
|
Manja
|
Alus
|
Alus
|
Halus
|
Aman
|
Aman
|
Aman
|
Anget
|
Anget
|
Hangat
|
Anyep
|
Anyep
|
Tawar
|
Bagus
|
Bagus
|
Bagus
|
Bangir
|
Bangir
|
Mancung
|
Bosen
|
Bosen
|
Bosan
|
Bergas
|
Bergas
|
Gagah
|
Eman
|
Eman
|
Sayang
|
Gela
|
Gela
|
Kecewa
|
Grapyak
|
Grapyak
|
Grapyak
|
Jujur
|
Jujur
|
Jujur
|
Kemayu
|
Kemayu
|
Berlagak
cantik
|
Keminter
|
Keminter
|
Berlagak
pintar
|
Lemes
|
Lemes
|
Lemas
|
Longgar
|
Longgar
|
Longgar
|
Marem
|
Marem
|
Puas
|
Lugu
|
Lugu
|
Lugu
|
Lucu
|
Lucu
|
Lucu
|
Senep
|
Senep
|
Sebah
|
Ulet
|
Ulet
|
Ulet
|
2.
Kosakata bahasa Jawa:
Kosakata bahasa Jawa yang
anggotanya 2
a. Kata
Benda
Ngoko
|
Krama / Krama Inggil
|
Arti
|
Adhi
|
Rayi
|
Adik
|
Ajang
|
Ambeng
|
Piring
|
Alis
|
Imba
|
Alis
|
Banyu
|
Toya
|
Air
|
Bapak
|
Rama
|
Bapak
|
Bathuk
|
Palarapan
|
Batuk
|
Beras
|
Uwos
|
Beras
|
Bokong
|
Bocong
|
Bokong
|
Dengkul
|
Jengku
|
Dengkul
|
Dhadha
|
Jaja
|
Dada
|
Driji
|
Racikan
|
Jari
|
Embah
|
Eyang
|
Nenek
|
Geger
|
Pengkeran
|
Punggung
|
Geni
|
Latu
|
Api
|
Gula
|
Gendhis
|
Gula
|
Gulu
|
Jangga
|
Leher
|
Godong
|
Ron
|
Daun
|
Idep
|
Ibeng
|
Bulu mata
|
Iga
|
Unusan
|
Iga
|
Ilat
|
Lidhas
|
Lidah
|
Irung
|
Grana
|
Hidung
|
Iwak
|
Ulam
|
Ikan
|
Jago
|
Sawung
|
Ayam jantan
|
Jaran
|
Titihan
|
Kuda
|
Jenggot
|
Gumbala
|
Jenggot
|
Jeruk
|
Jeram
|
Jeruk
|
Jisim
|
Layon
|
Jenazah
|
Lambe
|
Lati
|
Mulut
|
Lemah
|
Saroh
|
Tanah
|
Kayu
|
Kajeng
|
Kayu
|
Kebo
|
Maesa
|
Kebo
|
Kembang
|
Sekar
|
Bunga
|
Kemul
|
Singeb
|
Selimut
|
Kuku
|
Kenaka
|
Kuku
|
Kuping
|
Talingan
|
Telinga
|
Payung
|
Songsong
|
Payung
|
Pipi
|
Pangarasan
|
Pipi
|
Pundhak
|
Pamidhangan
|
Bahu
|
Pupu
|
Wentis
|
Pupu
|
Putu
|
Wayah
|
Cucu
|
Rambut
|
Rikma
|
Rambut
|
Sabuk
|
Paningset
|
Sabuk
|
Sapi
|
Lembu
|
Sapi
|
Sapu
|
Samparan
|
Sapu
|
Sega
|
Sekul
|
Nasi
|
Sendhok
|
Lantaran
|
Sendok
|
Sikil
|
Suku
|
Kaki
|
Tangan
|
Asta
|
Tangan
|
Untu
|
Waja
|
Gigi
|
Uyah
|
Sarem
|
Garam
|
Wadon
|
Estri
|
Perempuan
|
Watu
|
Sela
|
Batu
|
Wayang
|
Ringgit
|
Wayang
|
Wedhus
|
Menda
|
Kambing
|
Weteng
|
Padharan
|
Perut
|
b.
Kata Kerja
Ngoko
|
Krama / Krama Inggil
|
Arti
|
Adus
|
Siram
|
Mandi
|
Carita
|
Cariyos
|
Cerita
|
Cawis
|
Caos
|
Sedia
|
Dolan
|
Ameng-ameng
|
Bermain
|
Eleng
|
Emut
|
Ingat
|
Gawe
|
Damel
|
Membuat
|
Golek
|
Pados
|
Mencari
|
Gugah
|
Wungu
|
Membangunkan
|
Guyu
|
Gujeng
|
Tertawa
|
Liwat
|
Langkung
|
Lewat
|
Maca
|
Maos
|
Baca
|
Melek
|
Wungu
|
Bangun
|
Mulang
|
Mucal
|
Mengajar
|
Muni
|
Mungel
|
Berkata
|
Nandur
|
Nanem
|
Tanam
|
Nepsu
|
Duka
|
Marah
|
Ngadeg
|
Jumeneng
|
Berdiri
|
Ngimpi
|
Nyupena
|
Mimpi
|
Numpak
|
Nitih
|
Naik
|
Tangi
|
Wungu
|
Bangun
|
Tilik
|
Tuwi
|
Jenguk
|
Tulis
|
Nyerat
|
Tulis
|
Wani
|
Wantun
|
Berani
|
Watuk
|
Cekoh
|
Batuk
|
Wisuh
|
Wijik
|
Cuci tangan/kaki
|
c.
Kata Depan
Ngoko
|
Krama / Krama Inggil
|
Arti
|
ing
|
wonten
|
di
|
katur
|
konjuk
|
untuk
|
padha
|
sami
|
pada
|
marang
|
dhateng
|
ke
|
menyang
|
dhateng
|
ke
|
saka
|
saking
|
dari
|
d.
Kata Sifat
Ngoko
|
Krama / Krama Inggil
|
Arti
|
Adoh
|
Tebih
|
Jauh
|
Buyar
|
Rampung
|
Selesai
|
Isin
|
Lingsem
|
Malu
|
Gedhe
|
Ageng
|
Besar
|
Ombo
|
Wiyar
|
Luas
|
Tuwa
|
Sepuh
|
Tua
|
e.
Kata Bilangan / Nomina
Ngoko
|
Krama / Krama Inggil
|
Arti
|
Siji
|
Setunggal
|
Satu
|
Loro
|
Kalih
|
Dua
|
Telu
|
Tiga
|
Tiga
|
papat
|
Sekawan
|
Empat
|
Lima
|
Gangsal
|
Lima
|
Sepuluh
|
Sedasa
|
Sepuluh
|
rongpuluh
|
Kalih dasa
|
Dua puluh
|
Telung puluh siji
|
Tigang dasa
setunggal
|
Tiga puluh satu
|
Patang puluh telu
|
Sekawan dasa tiga
|
Empat puluh tiga
|
f.
Kata Sambung
Ngoko
|
Krama / Krama Inggil
|
Arti
|
menawa
|
menawi
|
Jika
|
nganti
|
ngantos
|
Sampai
|
supaya
|
supados
|
Supaya
|
g.
Kata Keterangan
Ngoko
|
Krama / Krama Inggil
|
Arti
|
Bisa
|
Saged
|
Bisa
|
Dudu
|
Sanes
|
Lain
|
Durung
|
Dereng
|
Belum
|
Isa
|
Saged
|
Bisa
|
Isih
|
Tasih
|
Masih
|
Rada
|
Radi
|
Agak
|
Tau
|
Nate
|
Pernah
|
Kosakata bahasa Jawa yang
anggotanya 3
a.
Kata Kerja
Ngoko
|
Krama
|
Krama Inggil
|
Arti
|
Anggo
|
Angge
|
Agem
|
Memakai
|
Aweh
|
Nyukani
|
Maringi
|
Beri
|
Bali
|
Wangsul, mantuk
|
Kundur
|
Pulang
|
Caturan
|
Wicantenan
|
Ngendika
|
Berbicara
|
Cekel
|
Cepeng
|
Asta
|
Memegang
|
Clatu
|
Wicanten
|
Ngendika
|
Bicara
|
Dandan
|
Dandos
|
Busana
|
Bersolek
|
Gawa
|
Beta
|
Asta
|
Membawa
|
Imbuh
|
Imbet
|
Tanduk
|
Tambah
|
Jaga
|
Jagi
|
Reksa
|
Jaga
|
Jaluk
|
Nedi
|
Nyuwun
|
Minta
|
Jupuk
|
Pendhet
|
Pundhut
|
Ambil
|
Kandha
|
Sanjang
|
Ngendika
|
Berkata
|
Lunga
|
Kesah
|
Tindak
|
Pergi
|
Lungguh
|
Lenggah
|
Pinarak
|
Duduk
|
Mambu
|
Mambet
|
Pandung
|
Tercium
|
Manak
|
Nglairaken
|
Mbabar
|
Beranak
|
Mangan
|
Nedha, madhang
|
Dhahar
|
Makan
|
Mangkat
|
Bidhal
|
Tindak
|
Berangkat
|
Melu
|
Tumut
|
Ndherek
|
Ikut
|
Menehi
|
Nyukani
|
Maringi
|
Memberi
|
Metu
|
Medal
|
Miyos
|
Keluar
|
Mikir
|
Manah
|
Nggalih
|
Berpikir
|
Mlaku
|
Mlampah
|
Tindak
|
Berjalan
|
Mulih
|
Mantuk
|
Kundur
|
Pulang
|
Nganggo
|
Ngangge
|
Ngagem
|
Memakai
|
Ngenteni
|
Ngentosi
|
Ngrantosi
|
Menunggu
|
Nginep
|
Nyipeng
|
Nyare
|
Menginap
|
Ngombe
|
Nginum
|
Ngunjuk
|
Minum
|
Ngongkon
|
Ngengken
|
Ngutus, ngaturi
|
Suruh
|
Nguyuh
|
Toyan
|
Turas
|
Buang air kecil
|
Numpak
|
Nunggang
|
Nitih
|
Naik
|
Nyekel
|
Nyepeng
|
Ngasta
|
Pegang
|
Nyilih
|
Ngampil
|
Nyambut
|
Pinjam
|
Pikir
|
Manah
|
Penggalih
|
Pikir
|
Rabi
|
Emah-emah
|
Krama
|
Menikah
|
Takon
|
Taken
|
Ndangu/nyuwun
pirsa
|
Tanya
|
Tuku
|
Tumbas
|
Mundhut
|
Beli
|
Turu
|
Tilem
|
Sare
|
Tidur
|
Weruh
|
Sumerep
|
Priksa
|
Melihat
|
b.
Kata Benda
Ngoko
|
Krama
|
Krama Inggil
|
Arti
|
Anak
|
Yoga
|
Putra
|
Anak
|
Batur
|
Rencang
|
Abdi
|
Pembantu
|
Bojo
|
Semah
|
Garwa
|
Suami/istri
|
Dalan
|
Radinan
|
Margi
|
Jalan
|
Dhuwit
|
Yatra
|
Arta
|
Uang
|
Endas
|
Sirah
|
Mustaka
|
Kepala
|
Jamu
|
Jampi
|
Loloh
|
Jamu
|
Jarit
|
Sinjang
|
Nyamping
|
Jarik
|
Jungkat
|
Serat
|
Pethat
|
Sisir
|
Kelambi
|
Rasukan
|
Ageman
|
Baju
|
Keris
|
Dhuwung
|
Wangkingan
|
Keris
|
Layang
|
Serat
|
Nawala
|
Surat
|
Mata
|
Mripat
|
Paningal
|
Mata
|
Omah
|
Griya
|
Dalem
|
Rumah
|
Prau
|
Kapal
|
Baita
|
Perahu
|
Sandhangan
|
Pangangge
|
Pangagem
|
Pakaian
|
Susu
|
Prembayun
|
Payudara
|
Susu
|
Udel
|
Unusan
|
Tuntunan
|
Pusar
|
Uyuh
|
Toyan
|
Turas
|
Kencing
|
c.
Kata Ganti
Ngoko
|
Krama
|
Krama Inggil
|
Arti
|
Kowe
|
Sampeyan
|
Panjenengan
|
Kamu
|
Aku
|
Kula
|
Kawula
|
Saya / aku
|
Iki
|
Niki
|
Punika
|
Ini
|
Manut
|
Tumut
|
Dherek
|
Ikut
|
Dheweke
|
Piyambakipun
|
Panjenenganipun
|
Dia
|
d.
Kata Sifat
Ngoko
|
Krama
|
Krama Inggil
|
Arti
|
Nom
|
Nem
|
Timur
|
Muda
|
Slamet
|
Wilujeng
|
Sugeng
|
Slamet
|
Waras
|
Saras
|
Dhangan
|
Sehat
|
Dhuwur
|
Inggil
|
Luhur
|
Tinggi
|
e.
Kata Keterangan
Ngoko
|
Krama
|
Krama Inggil
|
Arti
|
Arep
|
Ajeng/badhe
|
Kersa
|
Ingin
|
Dhek
|
Kala
|
Nalika
|
Ketika
|
Kena
|
Pikanthuk
|
Kepareng
|
Boleh
|
Kareben/ben
|
Kajengipun
|
Kersanipun
|
Biarlah
|
Lagi
|
Saweg
|
Nembe
|
Baru saja
|
Oleh
|
Angsal
|
Kepareng
|
Boleh
|
f.
Kata Depan
Ngoko
|
Krama
|
Krama Inggil
|
Arti
|
Kanggo
|
Kangge
|
Kagem
|
Untuk
|
LEKSIKON BAHASA JAWA
DENGAN PASANGAN SAMA (SATU RAGAM)
1. Tembung Aran
N:
Adhiku lagi lungguh ing kursi.
K:
Kula nembe lenggah wonten kursi.
KI:
Ibu nembe lenggah wonten kursi.
2. Tembung Kriya
N:
Rudi lagi ngepel jobin kamar.
K:
Kula nembe ngepel jobin kamar.
KI:
Ibu nembe ngepel jobin kamar.
3. Tembung Kahanan
N:
Dani trenyuh
amarga entuk undian mobil.
K:
Kula trenyuh amargi adhik nembe sakit.
KI:
Budhe trenyuh amargi dipuntilar Pak
Dhe tindak Jakarta.
LEKSIKON BAHASA JAWA
DENGAN PASANGAN DUA RAGAM
1. Tembung Aran
N:
Joko duwe adhi loro lanang wedok.
K:
Kula namung gadhah adhi setunggal.
KI:
Bapak kagungan rayi sekawan estri
sedaya.
2. Tembung Kriya
N:
Aku arep adus neng kolah.
K:
Kula adus enjing tabuh nem.
KI:
Ibu siram wonten dalemipun Pak Dhe.
3. Tembung Kahanan
N:
Sekolahe adoh banget saka kene.
K:
Pasar Dawe tebih sanget saking ngriki.
KI:
Dalemipun Budhe tebih sanget saking
ngriki.
4. Tembung Wilangan
N:
Joko duwe adhi loro lanang wedok.
K:
Kula gadhah adhi kalih.
KI:
Bapak kagungan rayi kalih estri
sedaya.
5. Tembung Katrangan
N:
Roni wis rampung anggone mangan.
K:
Kula sampun sarapan bubur ayam.
KI:
Budhe sampun rampung anggenipun siram.
6. Tembung Ancer-ancer
N:
Adhiku lagi lungguh ing kursi.
K:
Kula lenggah wonten kursi.
KI:
Ibu nembe lenggah wonten kursi.
LEKSIKON BAHASA JAWA
DENGAN PASANGAN TIGA RAGAM
1. Tembung Aran
N:
Bojone Nanik kerja ana Pabrik.
K:
Semah kula nyambut damel wonten SMK.
KI:
Garwa Pakdhe nyambut damel wonten Pabrik.
2. Tembung Kriya
N:
Sholeh aweh dhuwit marang Siti kanggo
tuku sirup.
K:
Kula nyukani adhik arta kangge tumbas
sandhal.
KI:
Ibu maringi kula arta kagem tumbas
tas.
3. Tembung Kahanan
N:
Muga-muga laramu enggal waras ya Man.
K:
Pandonganipun mugi-mugi sakit kula enggal saras
nggih Bu.
KI:
Mugi-mugi gerahipun Pak Lik enggal dhangan.
4. Tembung Sesulih
N:
Kowe wis mangan apa durung, Man?
K:
Sampeyan griyanipun pundi, Kang?
KI:
Panjenengan sampun dhahar punapa
dereng, Bu?
5. Tembung Katrangan
N:
Kowe kena dolan nenging aja kewengen.
K:
Sampeyan pikantuk ndherek nanging
ampun mabuk.
KI:
Panjenengan kepareng sare wonten
kamar.
6. Tembung Ancer-ancer
N:Bakri
tuku mobil kanggo carteran.
K:
Kula tumbas montor kangge nyambut
damel.
KI:
Bapak mundhut helm kagem Ibu.
1.
Pacelathon nggunakake
basa ngoko alus antarane Waka Kurikulum, Waka Kesiswaan karo sawijining guru.
Ing wayah esuk nalika jam ngaso
sekolah, Waka Kurikulum menyang kantor guru saperlu menehi pengumuman marang Bu
Ulfah bagan panulisan ijasah.
Pak Dardi :
Nuwun sewu, Bu Ulfah. Arep matur sedhela babagan penulisan ijasah.
Bu Ulfah : Mangga lenggah
dhisik, Pak. Wah iki malah durung rampung, Pak.
Pak Dardi :
Iya, Bu. Besuk dina Setu panjenegan bisa tindak neng sekolahan?
Bu Ulfah : Lha ana apa kok
liburan lunga neng sekolahan? Wah yen ngono kudu ndang
tak rampungake iki.
Iki isih ana 20 lembar ijasah, Pak.
Pak Dardi : Iki mau
ana pengumuman saka
dinas yen siswa kudu
cap tiga jari siswa
tanggal 29 Juni 2013.
Bu Ulfah :
Wah yen ngono kudu ndang tak rampungake iki. Iki isih
ana telung puluh
lembar ijasah, Pak.
Pak Dardi :
Wis ora apa-apa, Bu. Muga-muga sadurunge tanggal 29 Juni 2013 nulis
ijasahe wis rampung.
Bu Ulfah : Iya, Pak. Matur
nuwun.
Pak Dardi :
Iya, Bu. Padha-padha. O ya bu, mumpung
eling. Sesuk kuwi
rak ana
undangan neng Pendhapa
Kabupaten, to?
Bu Ulfah : Acara apa kuwi,
Pak?
Pak Dardi : Panjenengan piye to? Sesuk rak ana acara
syukuran Piala Adi Pura to, Bu.
Bu Ulfah : Lha aku kok durung
entuk undangane, Pak?
Pak Dardi :
Lha kae, Pak Arsa’ad ngasta undangane, arep dicaoske
bapak ibu guru.
Bu Ulfah : Wah ya
kebeneran Pak Arsa’ad tindak mrene. Lha
suk Senen wis mulai
PPDB to, Pak? Sajake
kok sengkut anggone nyiapake PPDB.
Pak Arsa’ad : Ya,
Bu. Iki mau nglembur nggawe lan
nyiapake ubarampe PPDB. Sedela
maneh arep ngeprin
formulir kanggo daftar ulang.
2.
Buatlah kalimat dengan kata menehi,
maringi, nyukani, ngaturi, dan nyaosi.
Sholeh
menehi
dhuwit Siti kanggo tuku sirup.
Kula
nyukani adhik arta kangge tumbas
sandhal.
Ibu
maringi kula arta kangge tumbas tas.
Bapak badhe ngaturi
kabar dhateng Kyai Mundakir nindakaken khajatan bakda Magrib.
Kula nyaosi
dhaharan pecel kagem Pak Dhe.